De burger betaalt voor afval dat hij niet kan vermijden
We scheiden, recyclen en betalen braaf onze afvalstoffenheffing. Toch lijkt het dweilen met de kraan open. Onze containers puilen uit van plastic verpakkingen, terwijl supermarkten en producenten het ene na het andere product in meerdere lagen plastic stoppen. En wie draait er op voor de kosten van het opruimen, inzamelen en verwerken? Juist....., de burger.
We worden aangespoord om “bewust te consumeren” en “minder afval te maken”. Maar hoe doe je dat als bijna elk product, van komkommer tot koekje, al in plastic zit verpakt voordat het de schappen haalt? De consument heeft nauwelijks een keuze. In de supermarkt kun je de verpakking niet laten liggen. Je kunt de koekjes niet los meenemen, en de yoghurt niet in je eigen potje gieten.
De industrie wijst naar de consument: “Zij kopen het toch.” Maar dat is een vals argument. De consument koopt wat beschikbaar is. De echte keuzes worden gemaakt aan de productiekant, door fabrikanten en verpakkers die plastic gebruiken omdat het goedkoop, licht en houdbaar is. De maatschappelijke kosten, milieuvervuiling, afvalverwerking, microplastics, worden doorgeschoven naar de samenleving.
De overheid probeert met statiegeld en plasticheffingen iets te sturen, maar het systeem blijft krom zolang de verantwoordelijkheid niet eerlijk wordt verdeeld. Waarom wordt niet de vervuiler, de producent dus, structureel aangeslagen voor de afvalkosten? Waarom ligt de nadruk nog altijd op het gedrag van burgers, terwijl hun keuzeruimte zo klein is?
Als we echt naar een circulaire economie willen, moet de macht verschuiven: van de vuilnisbak van de burger naar de tekentafel van de producent. Dat betekent strengere regels voor verpakkingen, verplicht gebruik van herbruikbare of biologisch afbreekbare materialen, en transparantie over de milieu-impact van producten.
De burger wil best zijn steentje bijdragen, maar hij kan geen afvalvrij bestaan leiden zolang de industrie alles in plastic wikkelt. Pas als producenten verantwoordelijk worden voor het afval dat ze creëren, kunnen we eerlijk zeggen: wie vervuilt, betaalt.