Religieus of crimineel? Het is maar net in welk gezin je opgroeit.
Geloof, gedrag en de invloed van opvoeding...., we kiezen zelden écht zelf. Mensen praten vaak over hun religie of levensstijl alsof het iets is wat ze bewust gekozen hebben. Alsof hun overtuigingen voortkomen uit een diep, persoonlijk inzicht. Maar wie even nuchter naar de werkelijkheid kijkt, ziet dat de meeste mensen simpelweg voortbouwen op wat hen is meegegeven zoals thuis, op school of in hun omgeving.
Een kind dat opgroeit in een religieus gezin leert van jongs af aan dat er een god is, dat er heilige boeken zijn, en dat bepaalde normen en rituelen gevolgd moeten worden. Die overtuigingen worden niet als optie gepresenteerd, maar als waarheid. Het is dan ook niet vreemd dat dat kind opgroeit met het idee dat dit de enige logische manier van leven is. En vaak blijft dat zo, jarenlang en soms levenslang zonder dat er ooit werkelijk aan getwijfeld wordt.
Aan de andere kant: stel je een kind voor dat opgroeit in een gezin waar religie geen enkele rol speelt, of erger nog, in een omgeving waar criminaliteit, achterdocht en het recht van de sterkste de norm zijn. Ook dat kind leert hoe de wereld werkt, alleen vanuit een totaal ander perspectief. Niet door bewuste afwijzing van religie, maar simpelweg omdat die werkelijkheid buiten beeld is gebleven.
Beide kinderen, het religieuze en het niet-religieuze kind, groeien op in een context die voor hen vanzelfsprekend is. En beide zullen, als ze volwassen worden, geneigd zijn om sceptisch of afwijzend te reageren op alles wat daarbuiten valt. Gelovigen kunnen moeilijk begrijpen hoe iemand zonder geloof leeft; andersdenkenden vinden religie al snel naïef of overdreven. Maar onder die verschillen ligt een eenvoudige, gedeelde oorzaak: opvoeding.
Deze observatie is uiteraard geen aanval op religie, en ook geen excuus voor crimineel gedrag. Het is een poging om te begrijpen hoe diep de invloed van onze omgeving werkelijk is. Want hoe vrij zijn we eigenlijk in onze overtuigingen, als ze al gevormd worden lang voordat we leren wat keuzevrijheid überhaupt is?
Er is dus niets mysterieus aan het feit dat mensen botsen over geloof, waarden of levensstijl. Dat is logisch, misschien zelfs onvermijdelijk, zolang we onszelf blijven zien als bewuste kiezers van een waarheid die in werkelijkheid meestal gewoon is overgenomen. De uitdaging ligt niet in het overtuigen van de ander, maar in het erkennen van ons eigen referentiekader en het besef dat het ook anders had kunnen zijn, als we elders waren geboren.